Ərdoğan-Tramp gizli anlaşmasının önəmli detalları: Türkiyə və ABŞ yeni dünya düzənini qurur

Bayden administrasiyası dövründən fərqli olaraq, prezident Donald Tramp Türkiyə ilə yaxınlaşmağa daha çox üstünlük verir... Rəsmi Ankaranın bəzi istəklərinə həssas yanaşan ABŞ-ın Türkiyə kimi nəhəng qlobal güc sahibinə ehtiyacı indi strateji xarakter daşıyır...

Türkiyənin hazırda olduqca taleyüklü tarixi mərhələdən keçməkdə olduğu qətiyyən şübhə doğurmur. Belə ki, rəsmi Ankara son illərdə reallaşdırdığı prinsipial və qətiyyətli xarici siyasət kursu ilə Türkiyəni regional hərbi-siyasi iradə mərkəzinə çevirməyə nail olub. Ona görə də, hazırda Türkiyə sərhədləri ətrafındakı regionlarda məhz rəsmi Ankaranın geopolitik iradəsi həlledici xarakter daşıyır. Və bu, Türkiyə üçün yeni qlobal strateji imkanlar açır.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, qlobal məkanda Türkiyənin mövqeyi indi real təsir gücünə malikdir. Qlobal güc mərkəzləri Türkiyənin siyasi iradəsini nəzərə almaq məcburiyyətində qaldıqlarını artıq açıq və ya dolayısı olaraq, etiraf edirlər. Yəni, prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan Türkiyəni dünya məkanında əsas iradə sahibləri sırasına qatmaq istiqamətdə qətiyyətli addımlar atır. Və Türkiyə liderinin "dünya beşdən böyükdür" tezisi artıq reallıqda öz təsdiqini tapmağa başlayıb.

Məsələ ondadır ki, ABŞ prezidenti Donald Tramp da Türkiyənin qlobal məkanda önəmli mövqelər qazandığını birmənalı şəkildə vurğulayıb. Ağ Ev sahibi Suriyada cərəyan edən proseslərin məhz Ankaradan idarə olunduğunu bildirməklə, həm də Türkiyənin Yaxın Şərqdə hegemon olduğuna dolayısı eyham vurub. Prezident Donald Tramp yaxın gələcəkdə Türkiyə ilə daha strateji müttəfiqlik barədə düşündüyünü də qətiyyən gizlətmir. Və bu, Bayden adminstrasiyası dönəmində kəskin ziddiyyətlərlə diqqəti çəkən Türkiyə-ABŞ münasibətlərinin yeni mərhələyə keçmə ehtimalını artırır.

Maraqlıdır ki, həmişə Qərbin təlimatları ilə hərəkət edən Türkiyə müxalifətinin narahatlığına səbəb olan istənilən hadisə adətən, ABŞ tərəfindən kəskin etirazlarla qarşılanırdı. Ancaq İstanbul Böyükşəhər Bələdiyyəsinin başqanı Əkrəm İmamoğlunun həbsinə Ağ Evin reaksiyası Türkiyə müxalifətini məmnun edəcək məzmun daşımır. Çünki Ağ Evdən verilən açıqlamada ABŞ-ın başqa ölkələrin daxili işlərinə qarışmadığı xüsusi olaraq, vurğulanıb. Və bu, rəsmi Ankara üçün olduqca pozitiv, üstünlük, həm də konstruktiv yanaşma sayıla bilər.

Birincisi, Türkiyə prokurorluğu İstanbul merinə qarşı olduqca ağır ittihamlar irəli sürüb. Belə ki, Əkrəm İmamoğlu 560 milyard lirə maliyyə vəsaitinin mənimsənilməsində, korrupsiya çetesi qurmaqda, terrorçu qurumlara maliyyə göndərməkdə suçlanır. Belə ağır, üstünlük konkret sübutlarla irəli sürülmüş ittihamların hədəfi olan bir şəxsi Ağ Evin müdafiə etməsi cinayət əməlləri sübuta yetirildikdən sonra ABŞ-ı çox çətin vəziyyətə sala bilərdi. Və bu baxımdan, Ağ Evin "İmamoğlu mövzusu"na ehtiyatlı yanaşmasının ABŞ kəşfiyyatının bu barədə müəyyən məlumatlara malik olması ilə də izah oluna bilər.

Digər tərəfdən, Tramp adminstrasiyası hazırda ABŞ-da "amerikalı imamoğlular" ilə mübarizə aparmaqdadır. Ağ Ev sahibi demokratiya və insan hüquqları kimi bəşəri dəyərlərin arxasında gizlənərək, siyasi manipulyasiyalar edən, fırıldaqçılıqla nəhəng maliyyə talançılığı törədən amerikalı məmurların cinayətlərini araşdırmaqla, məşğuldur. Ona görə də, Tramp adminstrasiyası üçün İstanbulun büdcəsini müxtəlif fırıldaqçı metodlar ilə talamış şəxsin əsassız müdafiəsinə vaxt və enerji sərf etməsi məntiqsiz olardı. Və bu baxımdan, Ağ Evin bundan sonra heç kimə faydası olmayacaq bir korrupsioner fırıldaqçı ucbatından Türkiyə ilə münasibətləri korlamaqdan yayınması tamamilə doğru, praqmatik mövqedir.

Üstəlik, onu da nəzərə almaq lazımdır ki, hazırda ABŞ-ın dünyada nüfuzu sürətlə artan Türkiyəyə daha çox ehtiyacı var. Belə ki, Türkiyə yalnız Yaxın Şərqdə deyil, eyni zamanda, Ukrayna böhranının həll edilməsində, İran məsələsində, eləcə də, Avropa məkanının gələcək taleyində xüsusi rol oynaya biləcək önəmli geopolitik iradə sahibidir. Və indi Ağ Evə rəsmi Ankara ilə tərs düşmək deyil, məhz yaxınlaşmaq, anlaşmaq daha sərfəlidir.

Maraqlıdır ki, Ağ Ev sahibi Donald Tramp və Türkiyə prezdenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan arasında keçirilmiş son telefon danışığınında olduqca pozitiv məzmun daşıdığı bildirilir. İki dövlət liderinin bir çox prinsipial qlobal və regional məsələlərdə mövqelərini yaxınlaşdıra bildikləri iddia olunur. Hətta aprel ayında Türkiyə prezidentinin ABŞ-a rəsmi səfəri barədə razılığa gəlindiyi, Ağ Ev sahibinin isə ilk imkanda Ankaraya cavab ziyarətinə gələcəyi vurğulanır. Və bu, o deməkdir ki, Ərdoğan-Tramp anlaşması, Türkiyə-ABŞ yaxınlaşması barədə danışmaq artıq qətiyyən yersiz deyil.

Təbii ki, Ərdoğan-Tramp gizli anlaşmasının müəyyən detalları tədricən ortaya çıxmağa başlayacaq. Hələliksə, Tramp adminstrasiyası rəsmi Ankaranı ciddi şəkildə narahat edən bəzi önəmli məsələlərin dərhal həll edilməsinə cəhd göstərdiyini sezdirir. Belə ki, Ağ Ev sahibinin prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanla telefon danışığından sonra rəsmi Ankaraya qarşı sanksiyaların ləğvi və Türkiyəyə F-35 döyüş təyyarələri satışının bərpası üçün imkanları araşdırmağa başladığı bildirilir.

Bəzi məlumatlara görə, prezident Donald Tramp Türkiyəyə F-16 döyüş təyyarələrinin satışı ilə bağlı prosesi sürətləndirmək niyyətindədir. Eyni zamanda, Ağ Ev sahibi ABŞ və Türkiyə arasında F-35 döyüş təyyarələri ilə bağlı mövcud olan ciddi problemlərin həllinə pozitiv yanaşır. Vaxtilə Rusiyadan alınmış S-400 raket sistemləri ucbatından yaranmış ziddiyyətlərin bu dəfə hər iki tərəfin ortaq mövqeyi ilə nizamlana biləcəyi qətiyyən istisna edilmir. Və bu, o deməkdir ki, Türkiyə-ABŞ münasibətləri uzunmüddətli böhran dövründən çıxmaq üzrədir.

Göründüyü kimi, Bayden administrasiyası dövründən fərqli olaraq, prezident Donald Tramp Türkiyə ilə yaxınlaşmağa daha çox üstünlük verir. Böyük ehtimalla ABŞ-ın Türkiyə kimi nəhəng qlobal güc sahibinə ehtiyacı indi strateji əhəmiyyət daşıyır. Hər halda, Ərdoğan-Tramp anlaşması indi Türkiyə-ABŞ yaxınlaşmasının real nəticələri sırasına daxildir. Və bu proses ümumiyyətlə, yeni dünya düzəninin təməlinin atılmasında həlledici faktora da çevrilə bilər.(musavat.com)