İrəvanın "ölüm sazişi": Bakı üçün açılan unikal şanslar...

Ermənistanla ABŞ arasında imzalanan strateji tərəfdaşlıq sazişi İrəvan bunu balanslaşdırılmış xarici siyasətin təzahürü kimi qələmə verməyə cəhd etsə də, əslində, bu, Ermənistanın Rusiyanın təsir dairəsindən sürətlə uzaqlaşaraq Qərbin qucağına sığınması deməkdir. Lakin Ermənistanın Rusiyanın liderliyi altında KTMT, Avrasiya İqtisadi İttifaqı (Aİİ), MDB kimi hərbi, iqtisadi və siyasi birliklərində yer alması, onun Qərb ölkələri və strukturlarına sıx inteqrasiya cəhdi daban-dabana ziddiyyət təşkil edir. Bu, İrəvanın "iki stul" siyasətidir və bu siyasət uzun müddət davam edə bilməz. Çünki Ermənistanın yerləşdiyi coğrafi məkan "iki stul" taktikasını balanslaşdırılmış siyasət kimi həyata keçirməsinə imkan vermir. İrəvan iki tərəfdən birini seçməlidir. Hazırda beynəlxalq aləmdə ciddi geosiyasi əhəmiyyət kəsb etməyən İrəvanın belə bir seçimi, təkcə Ermənistan deyil, bütövlükdə bölgənin sabitliyinə, təhlükəsizliyinə ciddi təhdid və gərginlik, böhran vəd edir.

Artıq bu gərginlik ilk növbədə Moskva-İrəvan münasibətlərində özünü büruzə verir və gərginlik kəskinləşən xətt üzrə davam edir.

Moskvanın diqqəti Ukrayna cəbhəsinə yönəldiyindən nə qədər zəifləsə də, Ermənistanı öz təsir dairəsindən uzaqlaşmasına imkan verməyəcək yetərincə təsir mexanizmlərinə malikdir. Bu gün Ermənistan siyasi baxımdan deyil, eyni zamanda iqtisadi və hərbi cəhətdən Rusiyadan asılı ölkədir.

Birincisi, İrəvan təkcə Aİİ üzvü deyil, eyni zamanda Ermənistanın strateji əhəmiyyət kəsb edən iqtisadi, enerji, mədən, dəmiryolu sektoru kimi sahələri hüquqi cəhətdən birbaşa Moskvanın tabeçiliyindədir.

Bu gün Ermənistanın əsas ticari-iqtisadi tərəfdaşı Rusiyadır və ixracatının da əsasını Aİİ ölkələri təşkil edir. Qərb bazarına rəqabətəqabiliyyətli və Avropa standartlarına uyğun məhsul istehsal edə bilməyən Ermənistanın Aİİ-dən uzaqlaşması iqtisadi cəhətdən ciddi fəsadlara yol açacaq.

Burada digər ciddi məqam isə ondan ibarətdir ki, Rusiya Ermənistan üçün əmək bazarıdır. Ermənistan əhalisinin mütləq əksəriyyətinin yaşamı Rusiya bazarından asılıdır. Bu və ya digər amillər Moskvaya İrəvana təzyiq etmək üçün əlavə imkanlar yaradır.

İkincisi, Ermənistan hərbi-siyasi blok olan KTMT-də təmsil olunmaqla yanaşı, təhlükəsizlik cəhətdən də Rusiyanın ciddi nəzarətindədir. Bu gün Ermənistan ərazisində rus hərbi bazası mövcuddur, İran və Türkiyə ilə sərhədini rus sərhədçiləri qoruyur. Ermənistanın hava məkanının təhlükəsizliyinə Rusiya nəzarət edir.

Belə olan halda İrəvanın Moskvadan uzaqlaşması, Ermənistan üçün siyasi-iqtisadi-hərbi cəhətdən ciddi böhranlar vəd edir. Hansı ki, Moskva artıq İrəvana bununla bağlı ciddi xəbərdalıqlar edir.

İrəvanın "iki stul" siyasəti, əslində, Cənubi Qafqazda geosiyasi maraqları olan güclərin toqquşmasının daha da dərinləşməsinə və bölgədə əlavə siyasi-hərbi cəhətdən gərginliyin yaranmasına yol açır. Bu da ilk növbədə siyasi, iqtisadi və hərbi cəhətdən zəif olan, ciddi geosiyasi əhəmiyyət kəsb etməyən Ermənistanın maraqlarına cavab vermir.
Odur ki, belə bir vəziyyətdə İrəvanın Vaşinqtonla strateji tərəfdaşlıq sazişinin imzalaması, Ermənistanı üzləşdiyi bu problemlərdən xilas olmağa yox, əksinə, yeni böhranlara sürükləyir.

Yaranmış vəziyyət İrəvan-Moskva, İrəvan-Tehran münasibətlərini kəskinləşdirəcək. Çünki bu iki ölkə Qərbin bölgədə möhkəmlənməsini istəmir. Qərb istəsə də, lazımi həlledici məqamda Ermənistanın üzləşdiyi böhrandan çıxmasına praktik dəstək verə bilməyəcək.

Nəticə etibarilə İrəvanın "iki stul" adı altında "balans" siyasəti bumeranq effekti verəcək. Sonucda Ermənistanın qeyri-rasional siyasəti bölgədə geosiyasi cəhətdən əhəmiyyətsiz bir coğrafi məkana çevrilməklə yanaşı, erməni dövlətçiliyinin mövcudluğunu sual altında qoymuş olacaq.

Bu isə Bakıya hədəflərinə nail olmaq üçün yeni unikal şanslar yaratmaqla bərabər, Azərbaycanın geosiyasi cəhətdən daha cəlbedici ölkə mövqeyini önə çıxmasına, regional və qlobal səviyyədə ciddi oyunçu kimi rolunun artmasına səbəb olacaq.