Yaxın Şərqin dəyişən xəritəsi - Kimlərə nə düşəcək?

"Yaxın Şərqdə böyük güclərin maraqlarına cavab verən yeni hərbi-siyasi ittifaqlar yaranacaq".

Bunu Qaynarinfo-ya açıqlamasında konfliktoloq Azər Hüseynov Yaxın Şərqin gələcək mənzərəsinin necə olacağını şərh edərkən deyib.

Azər Hüseynov bildirib ki, Yaxın Şərqdə son dövrlərdə baş verən hadisələr, xüsusilə İsrail ilə HƏMAS arasında artan gərginlik, regionda yeni geosiyasi dəyişikliklərin əlaməti kimi qiymətləndirilir:

"ABŞ, bölgədəki mövcud güc balansını yenidən formalaşdırmaq üçün Türkiyə və ərəb ölkələri ilə əməkdaşlığı gücləndirməyə çalışır. Bu strategiyanın məqsədlərindən biri, HƏMAS kimi assimetrik aktorların təsirini azaltmaqdır. ABŞ, Türkiyə və ərəb ölkələri arasında siyasi və iqtisadi əlaqələrin dərinləşdirilməsilə bölgədə transmilli sərmayənin də maraqlarına uyğun olan sabitliyin təmin edilməsinə çalışır".

Ekspertin fikrincə, bu əməkdaşlıq, təhlükəsizlik sahəsində də özünü göstərə və regionda böyük güclərin maraqlarına cavab verən hərbi-siyasi ittifaqlar yarana bilər:

"HƏMAS kimi qrupların fəaliyyətinin məhdudlaşdırılması üçün birgə əməliyyatlar və kəşfiyyat məlumatlarının paylaşılması planlaşdırılır. Regionda böyük aktorların maraqlarına uyğun olan sabitliyi təmin etmək məqsədilə yeni hərbi və siyasi ittifaqların qurulması mümkündür. ABŞ, bölgədə əsas aktorlardan biri olaraq qalır və bu ölkə yeni strategiyalarla nüfuzunu artırmağa çalışır. Türkiyə isə coğrafi mövqeyi və tarixi əlaqələri sayəsində Yaxın Şərqin geosiyasi dinamikasında mühüm rol oynayır. Bundan əlavə, Rusiya və Çin kimi güclər də regionda öz təsirlərini genişləndirmək üçün müxtəlif siyasi və iqtisadi vasitələrdən istifadə edirlər".

Həmsöhbətimiz qeyd edir ki, Türkiyə Yaxın Şərqdəki proseslərdə strateji mövqeyə malikdir:

"Onun NATO üzvü olması və regiondakı hərbi gücü, ABŞ və digər Qərb ölkələri üçün əhəmiyyətli bir tərəfdaş halına gətirir. Bundan əlavə, Türkiyənin ərəb ölkələri ilə tarixi və mədəni əlaqələri, onu bölgədəki diplomatik təşəbbüslərdə açar rolunda çıxış etməyə imkan verir. Nəticə etibarilə, Yaxın Şərqdə baş verən son proseslər, bölgədə yeni geosiyasi konfiqurasiyaların formalaşmasına səbəb olur və Türkiyə bu dəyişikliklərdə əsas aktorlardan biri kimi ön plana çıxır".

Azər Hüseynov bildirib ki, İsrailin bölgədə rolu isə assimetrik oyunçuların hərbi qanadlarını aradan qaldırmaqdan ibarətdir:

"Təl-Əviv ABŞ ilə birlikdə əsasən assimetrik oyunçuların hərbi qanadlarını ortadan qaldırmaq istəyir. Son hadisələr onu deməyə əsas verir ki, assimetrik oyunçuların bölgədə fəaliyyəti bir çox böyük oyunçunun planlarını poza bilir. Bununla belə, Yaxın Şərqdə bir həqiqət var. Fələstin xalqı sülh şəraitində yaşamasa və onun dövlət olma hüququ təmin edilməyincə bölgədə tam sabitlik mümkün olmayacaq".

Qeyd edək ki, bir il 4 aydır Yaxın Şərqdə cərəyan edən proseslər bölgədə mühüm dəyişikliklərin ola biləcəyindən xəbər verir. HƏMAS və "Hizbullah" kimi iranpərəst proksi qüvvələr artıq demək olar zərərsizləşdirilib. Suriyada çoxillik Əsəd diktaturasına son qoyulub. Nəticədə İranın bölgədəki mövqeyi xeyli zəifləyib. Rusiya da indiki halda bölgəyə əvvəlki tək təzyiq etmək imkanında deyil. Yaranmış fürsətdən isə ABŞ, Türkiyə və İsrail kimi dövlətlər istifadə etməyə çalışır və onlar bu istiqamətdə ümumən müəyyən uğurlar da əldə ediblər. Prosesin gedişaatı belə deməyə əsas verir ki, yaxın gələcəkdə Yaxıın Şərqin mənzərəsi xeyli dərəcədə dəyişəcək.